Leonce i Lena [eKönyv: epub, mobi]

Georg BüchnerNiemiecki dzia³acz rewolucyjny, przyrodnik, pisarz i dramaturg okresu romantyzmu; jako literat zas³yn±³ dopiero w XX wieku.Pochodzi³ z rodziny lekarzy, cenionych chirurgów, kontynuuj±c wiêc tradycjê rodzinn±, po ukoñczeniu gimnazjum rozpocz±³ w 1831 r. studia medyczne na Uniwersytecie w Strasburgu, które od 1833 r. kontynuowa³ na Uniwersytecie w Giessen (z nakazu wielkiego ksiêcia Fryderyka I, wszyscy jego podw³adni, a Büchner do nich nale¿a³, byli zobowi±zani koñczyæ studia w ojczystej Hesji).W Strasburgu zarêczy³ siê z Minn± Jaegle, córk± poety Jana Jakuba Jaegle, u którego siê sto³owa³, pozostawa³ zanurzony w atmosferze o¿ywionych dyskusji filozoficznych, bêd±c go¶ciem na zebraniach stowarzyszenia "Eugenia" w domu adwokata Stoebera, libera³a i francuskiego patrioty. Tam te¿ na fundamencie materializmu i przyrodoznawstwa ukszta³towa³ siê jego ¶wiatopogl±d. Wydzia³ medyczny uniwersytetu w Strasburgu by³ wówczas o¶rodkiem republikañskiej opozycji politycznej; Büchner zaanga¿owa³ siê w jej dyskusje i dzia³alno¶æ. By³ zwolennikiem rewolucji, która mia³aby dokonaæ siê nie w wyniku spisku elit, ale poprzez bunt mas; podziela³ po czê¶ci pogl±dy Babeufa i Saint-Simone'a.Powrót w rodzinne strony by³ dla Büchnera niczym zes³anie, w porównaniu z o¿ywieniem intelektualnym i pozostaj±cym pod wp³ywem kultury francuskiej Strasburgiem, Giessen by³o prowincjonalne i konserwatywne; wkrótce wskutek przygnêbienia Büchner podupad³ na zdrowiu i przeszed³ zapalenie mózgu. Powróciwszy do zdrowia, zaanga¿owa³ siê w dzia³alno¶æ polityczn±, wspó³pracuj±c z Friedrichem Weidigiem, rektorem szko³y w Butzbach, liberalnym chrze¶cijañskim demokrat±, od którego mia³ znacznie radykalniejsze pogl±dy. Za³o¿y³ partiê pod nazw± Towarzystwo Praw Cz³owieka (Gesellschaft der Menschenrechte), do której, na jego wniosek, oprócz studentów nale¿eli mieszczanie i rzemie¶lnicy. W maju 1834 r. napisa³ manifest polityczny p.t. Goniec Heski (Der Hessige Landbote), akcentuj±cy sprzeczno¶æ interesów miêdzy klasami posiadaj±cymi i nieposiadaj±cymi, wystêpuj±cy przeciw monarchii, dobremu samopoczuciu bur¿uazji i liberalizmowi, pokazuj±cy zak³amanie ówczesnego parlamentaryzmu; by³ to najbardziej radykalny dokument, jaki powsta³ przed og³oszeniem Manifestu Komunistycznego; przed jego opublikowaniem Wedig wprowadzi³ zmiany, ³agodz±c wymowê pisma. Adresatem manifestu w intencji Büchnera mia³a byæ klasa najubo¿sza: ch³opi, bez których jego zdaniem rewolucja nie mog³a siê obej¶æ.W tym czasie na terenie Niemiec, podzielonych po kongresie wiedeñskim na 34 drobne ksiêstwa tworz±ce Zwi±zek Niemiecki kontrolowany przez Prusy i Austriê, panowa³ Metternichowski klimat polityczny - obowi±zywa³y uchwa³y karlsbadzkie z 1818 r., na mocy których osoby podejrzane o udzia³ w niemieckim ruchu narodowym okre¶lano jako "demagogów", ¶ledzono, poddawano kontroli policji i prewencyjnym aresztowaniom, a druki cenzurowano. Tu¿ po publikacji drugiego nak³adu Goñca Heskiego, jesieni± 1834 jeden z cz³onków Towarzystwa, Minnigerode, zostaje aresztowany (nie powiod³y siê pó¼niejsze próby jego uwolnienia; popad³ w ob³±kanie w wiêzieniu), skonfiskowano przy nim 150 egzemplarzy manifestu autorstwa Büchnera, który te¿ sta³ siê obiektem zainteresowania policji. Przeprowadzono rewizjê w jego mieszkaniu, zosta³ wezwany do s±du na przes³uchanie; chwilowo uwolniony od zarzutów, na wezwanie ojca przenosi siê do Darmstadt, do domu rodziców, gdzie spêdza kilka miesiêcy od sierpnie 1834 do marca 1835. W tym czasie, w ci±gu zaledwie piêciu tygodni, napisa³ dramat ¦mieræ Dantona, w którym dotychczasowy przywódca rewolucji staje siê kontrrewolucjonist±, hamuj±c rewolucjê plebejsk± i dlatego musi zgin±æ, ustêpuj±c miejsca tym, którzy poprowadz± dalsze konieczne przemiany. Pisz±c w po¶piechu swoj± sztukê, Büchner liczy³ na to, ¿e honorarium za jej wydanie pozwoli mu na ucieczkê przed policj±, bêd±c± ju¿ na jego tropie. Nadzieje te zosta³y zawiedzione, Karl Gutzkow, który zaj±³ siê publikacj±, nie móg³ zaoferowaæ nieznanemu w krêgu literatów autorowi satysfakcjonuj±cego wynagrodzenia. Zreszt± sztuka zosta³a uznana za niemoraln±. Tymczasem 1 marca 1835 r. Büchner by³ zmuszony opu¶ciæ miasto; uda³ siê potajemnie do Strasburga, gdzie pozosta³ do koñca pa¼dziernika 1836 r. By³ to niezwykle p³odny literacko okres jego ¿ycia. Powsta³a wówczas nowela Lenz (1835), nawi±zuj±ca do historii Jakuba Micha³a Reinholda Lenza, wybitnego dramatopisarza okresu Sturm und Drang, zwi±zanego z Goethem wiêzami uwielbienia i zawi¶ci; ustami literackiej postaci Lenza Büchner wy³o¿y³ swoje pogl±dy estetyczne (nowela zosta³a opublikowana po ¶mierci autora w czasopi¶mie "Telegraf" pod red. Gutzkowa). Nastêpnie w odpowiedzi na konkurs wydawnictwa Cotty Büchner napisa³ komediê romantyczn± Leonce i Lena (1836) o silnym zabarwieniu ironicznym, w której pod fasad± przedstawiaj±c± perypetie mi³osne kryje siê ostra krytyka spo³eczna i polityczna. Niedotrzymanie terminu nadsy³ania prac spowodowa³o, ¿e sztuka nie zosta³a uwzglêdniona w konkursie i zosta³a wystawiona dopiero po sze¶ædziesiêciu latach, 31 maja 1895 r. Kolejnym owocem literackim okresu strasburskiego jest najbardziej dzi¶ znany dramat Büchnera, Woyzeck (1836), oparta na faktach autentycznych historia zbrodni i szaleñstwa, bêd±cych rezultatem sytuacji materialnej i spo³ecznej tytu³owego bohatera, biednego fryzjera wojskowego. Ponadto przed opuszczeniem Strasburga Büchner przet³umaczy³ jeszcze dwie sztuki Victora Hugo: Maria Tudor i Lucrezia Borgia oraz ukoñczy³ pracê doktorsk± o systemie nerwowym ryb oraz opracowa³ kilka wyk³adów z zakresu przyrodoznawstwa. W jego rodzinnych stronach dosz³o tymczasem do aresztowania Weidiga, który w wiêzieniu pope³ni³ samobójstwo, za¶ cz³onkowie tajnego Towarzystwa Praw Cz³owieka ulegli rozproszeniu.Büchner opu¶ci³ Strassburg 18 pa¼dziernika 1836, udaj±c siê do Zurichu, gdzie otrzyma³ posadê docenta na wydziale przyrodniczym tamtejszego uniwersytetu. W Szwajcarii ukoñczy³ Woyzecka, powtórnie nawi±za³ korespondencjê z rodzicami (poprzez objêcie stanowiska uniwersyteckiego znalaz³ uznanie w oczach surowego, konserwatywnego ojca), pozostawa³ w przyjaznych stosunkach z kolegami na uczelni; czu³ siê jednak zmêczony. Wkrótce zachorowa³ i zmar³ na tyfus 19 lutego 1837 roku; w chorobie pielêgnowa³a go narzeczona.Ur. 17 pa¼dziernika 1813 w Goddelau k. DarmstadtuZm.18 lutego 1837 w ZurychuNajwa¿niejsze dzie³a: Woyzeck; ¦mieræ Dantona; Lenz; Leonce i Lena